فرا تحلیل اثر بخشی گیاه دارویی زعفران بر نشانگران آنزیمی دفاع آنتی اکسیدانی در فعالیت ورزشی

آنتی اکسیدان ها سلول های بدن را در برابر آسیب های ناشی از فعالیت مولکول های ناپایدار رادیکال های آزاد محافظت می کنند. افزایش استرس اکسیداتیو ناشی از تولید مقادیر زیاد اکسیدان ها و گونه های واکنش پذیر اکسیژن است که توسط عوامل گسترده ء التهاب زا و سلول های ایمنی و اپیتلیال ساخته می شوند. در مطالعات اخیر، سازو کارهای اثر بخش مکمل یاری با آنتی اکسیدان ها در پیشگیری از استرس  اکسیداتیو ناشی از فعالیت ورزشی بررسی شده است. به تازگی، برخی مداخله های ورزشی به نقش کلیدی گیاهان دارویی به عنوان آنتی اکسیدان های طبیعی در پیشگیری از استرس اکسیداتیو در ورزشکاران اشاره کرده اند. گیاهان دارویی از ارزش و اهمیت خاصی در تأمین بهداشت و سلامتی جوامع هم به لحاظ درمان و هم از حیث پیشگیری از بیماری ها برخوردار بوده و هستند. استفاده مطلوب، منطقی و بهینه از این منابع که به لحاظ فناوری بسیار کم هزینه تر و ساده تر از صنایع دارویی شیمیایی است، علاوه بر تأمین بخشی از نیازهای عمده ء بهداشتی و درمانی جامعه، از خروج مقادیر بسیار زیاد ارز جلوگیری می کند. به ویژه در بخش مکمل یاری ورزشی که سالانه موجب خروج مقدار درخور توجهی ارز از کشور می شود، مکمل های گیاهی می توانند جایگزین کم هزینه وسالمی برای مکمل های بدنسازی به شمار آیند که به طورعمده حاوی ترکیبات شیمیایی مضر و خطرزایی برای ورزشکاران هستند.

هدف از انجام مطالعة حاضر، تجمیع نتایج متناقض چندین پژوهش انجام‌شده دربارة اثربخشی گیاه دارویی زعفران بر نشانگران آنزیمی دفاع آنتی‌اکسیدانی در فعالیت ورزشی بود. این فراتحلیل شامل نتایج جمع‌آوری‌شده از مجموع چهار مطالعة دارای شرایط است که از بین 12 پژوهش انجام‌شده در این زمینه برگزیده شد. تمامی پژوهش‌ها مورد-شاهدی و انسانی بودند (تعداد = 70) و در آن‌ها اثربخشی مکمل‌یاری با زعفران پیش از انجام فعالیت ورزشی هوازی بر مقادیر آنزیم‌های کاتالاز و سوپراکسید دیسموتاز ارزیابی شده بود. با توجه به معنادارنبودن مقدار P (P = 0. 155) در شاخص I2، از مدل اثرات ثابت استفاده شد. تجزیه‌وتحلیل آماری نتایج با استفاده ازنسخة دوم نرم‌افزارCMA  انجام شد و اندازة اثر ازطریق اختلاف میانگین استانداردشده (SMD) محاسبه شد. درمجموع، 10 اندازة اثر در این مطالعات مشاهده شد که پنج اندازة اثر مثبت و پنج اندازة اثر منفی بودند. براساس نتایج، SMD آنزیم‌های آنتی‌اکسیدان در گروه مکمل (671/0) نسبت به گروه کنترل معنا‌دار بود (فاصلة اطمینان = 005/1-337/0، P = 0. 01). SMD آنزیم‌های آنتی‌اکسیدان در گروه مکمل + تمرین (77/0) نیز نسبت به گروه کنترل مـعنادار بود (فاصلة اطمینان = 105/1-436/0، P = 0. 01). در برآورد دفاع آنتی‌اکسیدانی ازطریق آنزیم کاتالاز، SMD گروه مکمل (604/0) نسبت به گروه کنترل معنادار بود (فاصلة اطمینان = 161/1-048/0، P = 0. 05)؛ درحالی‌که SMD گروه مکمل + تمرین (243/0) نسبت به گروه کنترل معنا‌دار نبود (فاصلة اطمینان = 789/0-302/0-). در برآورد دفاع آنتی‌اکسیدانی ازطریق آنزیم سوپراکسید دیسموتاز، SMD گروه مکمل (464/1) نسبت به گروه کنترل معنادار بود (فاصلة اطمینان =082/2-846/0-، P = 0. 01)  و SMD گروه مکمل + تمرین (306/1) نسبت به گروه کنترل معنادار بود (فاصلة اطمینان = 908/1-705/0، P = 0. 01). براساس جمع‌بندی نتایج مطالعات می‌توان نتیجه‌گیری کرد که مکمل‌یاری با زعفران موجب افزایش آنزیم‌های دفاع آنتی‌اکسیدانی در فعالیت ورزشی می‌شود. بیشترین میزان اثربخشی زعفران در مقدار آنزیم سوپراکسید دیسموتاز مشاهده شد، اما این اثربخشی بر مقدار کاتالاز در فعالیت ورزشی تایید قرار نشد.